Het vluchtpunt
Ruimte maken voor de oneindigheid in het Teatro Olimpico
Het Teatro Olimpico is het oudste van de drie overgebleven theaters uit de Renaissance. Het innovatieve decor was het eerste gebruik van vals perspectief in een renaissancetheater. Om dit mogelijk te maken, moest een uitbreiding aan de achterkant van het theater worden gebouwd.
.jpg)
Het Teatro Olimpico in Vicenza (Q650) werd gebouwd in opdracht van de Olympische Academie en ontworpen door Andrea Palladio (Q651). Palladio, een van de oprichters van de Academie, had al op verschillende plaatsen in de stad tijdelijke theaterstructuren ontworpen. Hij tekende plannen voor theaters volgens de patronen van de Romeinse en Griekse architectuur aan de hand van de geschriften van Vitruvius (Q467). In 1579 verkreeg de Academie de rechten om een blijvend theater te bouwen in een oud fort, het Castello del Territorio. Ondanks de onhandige vorm van het oude fort besloot Palladio de ruimte te gebruiken om een reconstructie te maken van de Romeinse theaters die hij zo nauwkeurig had bestudeerd. Hij wilde onder meer het volledige scenae fronsscherm in Romeinse stijl over het toneel plaatsen. Dit moest van hout en stucwerk gemaakt worden om het Romeinse marmer te imiteren.
.
De bouw van het Teatro Olimpico begon in februari 1580, maar in augustus van hetzelfde jaar overleed Palladio, terwijl de werkzaamheden al ver gevorderd waren. Vicenzo Scamozzi, een andere belangrijke architect in Vicenza, nam het project over en bracht enkele toevoegingen en wijzigingen aan in Palladio's ontwerpen. Voor de openingsvoorstelling werd Oedipus Rex van Sophocles gekozen en Scamozzi ontwierp het decor. Om de stad Thebe na te bootsen volgens de voorschriften van Peruzzi en Serlio (Q568), creëerde Scamozzi innovatieve ontwerpen met zeven straten in overdreven perspectief. Elke straat begon bij een van de vijf openingen van de "Scenae Frons" en vertrokken vanaf het toneel. De straten waren zodanig gerangschikt dat vanaf elke zitplaats in de zaal ten minste één straat kon worden bekeken. De opmerkelijke trompe-l'oeil-schildering gaf leven en dimensie aan de scène. Scamozzi ontwierp niet alleen de decors, maar besteedde ook veel aandacht aan de verlichting, waardoor de huizen van het toneelbeeld van binnenuit konden worden verlicht en de illusie dat het echte straten waren, compleet werd. De verlichting voor Oedipus Rex is een van de eerste keren dat kunstmatige verlichting in het theater door cobbler ball lenses met gekleurde vloeistoffen is gedocumenteerd.
De uitvoering van Scamozzi's ontwerpen stuitte op een nogal ongewoon obstakel. Zelfs met de compressie van het valse perspectief konden de straten niet worden geplaatst binnen de oorspronkelijke toneelruimte of zelfs het theatergebouw - er zou een uitbreiding nodig zijn. Bovendien was de Academie geen eigenaar van de grond waarop het decor moest worden gebouwd. Deze grond werd verworven in 1582, nadat Scamozzi de leiding van het project op zich had genomen. Dit maakte het mogelijk om het gebouw uit te breiden (inclusief een speciale apsisvormige uitbouw voor de langste en meest uitgebreide van de zeven straatbeelden). In het verzoekschrift van de Academie aan het stadsbestuur voor de extra grond werd ervan uitgegaan dat de ruimte, indien verworven, zou worden gebruikt om perspectivische decors te creëren. Er werd uitgelegd dat de extra grond zou worden gebruikt om een theater te bouwen "volgens de plannen van onze collega Palladio, die het heeft ontworpen om perspectivische uitzichten mogelijk te maken". De grond werd verkregen, het theater werd uitgebreid en Scamozzi's perspectiefstraten, die schijnbaar tot in het oneindige verdwenen, werden aangelegd.
Het Teatro Olimpico werd weinig gebruikt voor voorstellingen na Oedipus Rex en is grotendeels intact gebleven, samen met Scamozzi's decor - het oudste bewaard gebleven toneeldecor. Het wordt nog steeds gebruikt voor toneelstukken en muziekuitvoeringen, maar het aantal toeschouwers is beperkt tot 400 om conserveringsredenen. Door de eeuwen heen heeft het Teatro Olimpico veel bewonderaars en invloed gehad, maar relatief weinig navolgers. Het eerste theater dat zich liet inspireren door het Teatro Olimpico en waarin de invloed het duidelijkst is, is het Teatro all'Antica, Sabbioneta, Italië (Q653), ook ontworpen door Vincenzo Scamozzi. De Engelse architect Inigo Jones (Q20471) bezocht het Teatro Olimpico kort na de afwerking en maakte zorgvuldige aantekeningen, waarin hij vooral zijn bewondering uitsprak voor het perspectief.
-_Scaenae_frons_close-up_-_La_porta_regia.jpg){kind=link}
.
Decorontwerpers moeten hun ontwerpen meestal aanpassen aan de beschikbare ruimte van het theater. Er zijn echter momenten geweest waarop theaters werden aangepast om de scenografie aan te passen. Er werd bijvoorbeeld een gat in de achterwand van het toneel geslagen om een grotere opening voor rugprojectie te krijgen. Het Teatro Olimpico is het eerste en misschien wel grootste voorbeeld van een theatergebouw dat is aangepast aan het ontwerp van het toneel.