Het is allemaal data
Digitale technologieën hebben bijna alle menselijke activiteiten radicaal veranderd, ook de manier waarop theater wordt gemaakt. Veel productieprocessen worden sterk ondersteund door digitale technologieën en workflows.
Theater maken is een samenwerkingsproces - mensen moeten samenwerken om de voorstelling tot stand te kunnen brengen. Voor de grootste producties zijn honderden mensen nodig, georganiseerd in veel verschillende afdelingen, die allemaal samenwerken aan hetzelfde doel: het moment van optreden. Dit werk vereist de communicatie van informatie en vereist vaak het archiveren van informatie voor toekomstig gebruik. In de eerste twee decennia van de 21e eeuw zijn digitale werkmethoden centraal komen te staan bij het creëren, verspreiden en vastleggen van de informatie die nodig is om een voorstelling tot stand te brengen.
Een van de eerste digitale werkmethoden die in de theaterindustrie werd toegepast, was computer-aided design (CAD) - het gebruik van computers om te helpen bij het maken, wijzigen, analyseren of optimaliseren van een ontwerp. Vanaf de jaren zestig, toen computers nog erg duur en moeilijk te gebruiken waren, bood vroege CAD-software een alternatief voor het handmatig tekenen van technische en constructietekeningen. Oorspronkelijk overgenomen in techniek en architectuur, werd CAD naarmate CAD gemakkelijker beschikbaar kwam, door theaters gebruikt voor de constructietekeningen waaruit decors werden gebouwd. De voordelen waren aanzienlijk: herhaalde elementen konden met een paar muisklikken worden gedupliceerd en voor updates hoefde niet de hele tekening opnieuw te worden gemaakt. Verschillende informatie kan op lagen worden geplaatst, zodat verschillende gebruikers kunnen zien wat ze nodig hebben en de rest verbergen. Moderne CAD-software kan in 3D werken, waardoor het gemakkelijker wordt om te controleren of onderdelen in elkaar passen, de set in verschillende theaters past voor een rondleiding en om het eindresultaat te visualiseren. CAD kan ook stuklijsten produceren, gewichten berekenen en andere gegevens creëren over wat er is ontworpen, waardoor tijd wordt bespaard en fouten worden verminderd. Recentelijk is CAD veranderd in CAM – computer aided manufacturing – waarbij CAD-tekeningen rechtstreeks werktuigmachines kunnen aansturen, bijvoorbeeld om snel en nauwkeurig complexe vormen uit multiplexplaten te snijden.
In een vroeger stadium van het decorontwerpproces bouwen veel ontwerpers nu digitale modellen van het scenische ontwerp, naast of in plaats van het traditionele kaartmodel. 3D-modelleringstools maken snelle veranderingen mogelijk tijdens de ideevormingsfase, zodat veel verschillende ideeën snel kunnen worden uitgeprobeerd. Gerenderde versies van deze modellen kunnen oppervlakteafwerkingen tonen en een idee geven van hoe de productie eruit zal zien. Met een digitale maquette van het theatergebouw kunnen zichtlijnen worden getest en technische zaken worden gecontroleerd.
Verlichtingsontwerp heeft een soortgelijk pad gevolgd, waarbij ontwerpers eind jaren tachtig CAD begonnen te gebruiken om lichtplannen te maken. Oorspronkelijk waren lichtontwerppakketten 2D en gericht op het reproduceren van de eerdere, met de hand getekende plannen, samen met wat gegevensbeheer, zoals het genereren van armatuurlijsten. Halverwege de jaren negentig ontwikkelde het Canadese bedrijf CAST WYSIWYG - een 3D-modelleringstool die in realtime kon laten zien wat de lichten aan het doen waren. Aanvankelijk kon het alleen een wireframe-weergave van de verlichting weergeven, maar de technologie ontwikkelde zich en tegenwoordig is het mogelijk om de volledige verlichtingsinstallatie op een realistische manier te visualiseren, terwijl de show wordt geprogrammeerd in een virtueel model van de locatie.
Lichtvisualisatie is gecombineerd met andere afdelingen en processen. In het Royal Opera House in Londen (Q7853) wordt de visualisatiestudio niet alleen gebruikt voor verlichting, maar ook voor het plannen van complexe scèneveranderingen, met verlichting, geluid, video en podiumautomatisering. Video-afdelingen hebben hun eigen workflows ontwikkeld en gebruiken tools zoals Disguise om complexe video-ontwerpen te plannen. Virtuele projectoren kunnen in een digitaal model van de speelruimte worden geplaatst, zodat schermafmetingen, lenskeuzes, enzovoort kunnen worden gepland. Dezelfde tool wordt vervolgens gebruikt als een mediaserver om de show tijdens de uitvoering te laten draaien en live de videofeeds naar de projectoren te genereren.
Geluidsontwerp maakt ook gebruik van digitale modellen, die de akoestiek van de ruimte kunnen nabootsen, en luidheidsniveaus berekenen op basis van de geplande luidsprekeropstelling. Dit kan ertoe bijdragen dat alle leden van het publiek geluid van hoge kwaliteit krijgen, zoals de geluidsontwerper het bedoeld heeft. Ook technische zaken als bekabeling, het aantal en type versterkers, tuigage gewichtslasten etc. kunnen worden opgelost.
Digitale technologieën hebben niet alleen een revolutie teweeggebracht in de manier waarop we de productie kunnen modelleren en visualiseren, ze hebben ook de manier waarop we communiceren getransformeerd. E-mail, platforms voor het delen van bestanden, videoconferenties, instant messaging, budgetspreadsheets, Gantt-diagrammen en satellietnavigatiesystemen maken nu allemaal deel uit van de toolkit van theaterprofessionals. Uitdagingen blijven echter bestaan. De communicatie tussen afdelingen of tussen bedrijven verloopt niet altijd naadloos. Software-incompatibiliteiten en verschillende standaarden en protocollen kunnen storingen in de communicatie veroorzaken of – erger nog – fouten die pas op het podium worden ontdekt, in de laatste dagen voor de uitvoering. Velden zoals film, computerspellen en architectuur hebben vastgestelde, door de industrie overeengekomen workflows om een vlotte en nauwkeurige informatiestroom zonder misverstanden te garanderen. Theaters, vooral theaters die op de grootste schaal werken met tournees en coproducties, zouden baat hebben bij een dergelijk systeem.
Terwijl de fundamenten van theatervoorstellingen hetzelfde blijven - mensen die samenkomen in een ruimte om een ervaring in realtime te delen - hebben digitale technologieën de manier waarop theatermakers samenwerken om de voorstelling te creëren radicaal veranderd.